Aflevering 9: Tactiek 1/2

Hiervoor hadden we het over heel tastbare zaken, zeker bij onze afleveringen over bijvoorbeeld de fysieke trainingen: Hoeveel watt kan je trappen per lichaamsgewicht? Wat is je VO2 max? Hoe hoog ligt je overslagpols? Het zijn heerlijke maatstaven waar je je op kan richten, het zijn tastbare ‘KPI’s’ – Key Performance Indicators. Als de cijfers minder goed zijn moet je dit of dat doen om ze weer op het gewenste niveau te krijgen. Ook op het vlak van techniek kan je alles uitmeten, hoeken bepalen, windtunnels bezoeken en materialen vergelijken. Het zijn heerlijk concrete en tastbare domein voor de echte nerds – super belangrijk uiteraard maar vooral heerlijk omdat je iets kunt onderbouwen, aantonen, weerleggen en dus al dan niet beheersen. 

Bij tactiek is dat al veel minder het geval. Wat is dat, de ‘juiste’ tactiek? Welke zijn hier de juiste ‘KPI’s’? Hoe kan je weten of je iets goed of fout deed, want je maakt immers steeds keuzes en weet daarom nooit wat iets zou geven mocht je het anders hebben gedaan – lastig toch! Tactiek, het beslissen om iets bepaalds te doen in een bepaalde omstandigheid, is uiteraard meer dan de twee voorgaande domeinen afhankelijk van de externe omstandigheden. Tactiek is een eindeloos spel van zetten en tegenzetten, van gaan of niet gaan, initiatieven nemen of juist afwachten. Er is geen exacte maatstaf en sommigen ‘voelen iets goed aan’ of ‘lezen een situatie goed’.

Zoals met alles is er natuurlijk zoiets als aangeboren talent, of intuitie. De ene is ergens beter in dan de andere. Maar, ook weer zoals met alles, is dat een leuk begin, een soort toegift, waar je even op kan teren maar wat je zeker niet zomaar bloemen aan de meet zal bezorgen. Iedere sporter moet bezig zijn met tactiek, er beter in worden, en het ‘spelletje’ leren spelen. Elke game is een ‘mind’game, toch?

In de wielersport is tactiek eigenlijk een nog redelijk onontgonnen terrein in vergelijking met andere sporten. Bij het schaken kent een grootmeester zo goed als alle mogelijke spelpatronen uit zijn hoofd. Hij of zij weet precies wie wat wanneer deed en waarom in voorgaande partijen. Hij ziet duizenden spelsituaties in al hun varianten en subvarianten en denkt heel veel zetten vooruit – ze doen nu een zet en kennen alle mogelijk scenario’s voor de volgende zetten, rekening houdend met de alle mogelijke tegenzetten van de tegenstander. Kijk maar eens naar The Queen's Gambit als je je een idee wil vormen hoever ze hierin gaan.

In het voetbal hebben ze ook tactiek, maar die is vaak eenvoudiger dan de tactiek van de basketters, waar alle spelers gedrild worden in situaties, looplijnen en aanvalsplannen – bij basketbalclub Oostende bijvoorbeeld trainen ze op een 40-tal verschillende spelsituaties. Voetballer Romelu Lukaku heeft dat goed begrepen – hij kent zowat alle belangrijke goals van alle topcompetities van de laatste decennia uit zijn hoofd – vraag hem wie tien jaar geleden in een bepaalde match een goal heeft gemaakt, en hoe die tot stand kwam en wat de looplijnen waren, en hij zal het u beschrijven alsof je naar TV zit te kijken.   

In de wielersport zijn er heel wat interessante tactische koerssituaties geweest die behoorlijk wat stof tot nadenken geven...

• Bij de recente spelen in Tokio en het WK in Leuven 2021 was er heel wat te zeggen over de tactische aanpak van de elite Nederlandse Dames.
• In datzelfde WK 2021 waren bij de elite mannen de Belgen topfavoriet. Doordat dit ook nog eens de 100ste editie was in eigen land heeft de Belgische ploeg mogelijks zich wat té verplicht gevoeld om de koers in de hand te nemen en vergat het, zoals José De Cauwer het mooi uitdrukte, ‘het bord van de anderen eerst leeg te eten’.
• In de Tour 2020 nam Jumbo Visma de wedstrijd in handen en reden ze zo dominant als Sky dat deed in de jaren voordien. Of dat verstandig was vroegen ze zich intern ook af, zoals te zien is in de interessante reportage Code Geel.
• In de Giro 2018 deed Froome zijn fameuze uitval in etappe 19 waar hij op onwaarschijnlijke wijze Tom Dumoulin en alle andere toppers uit het wiel reed. Een zeer goed gekozen en geplande zet. Iedereen wist dat er nog een zet zou komen maar niemand had jammer genoeg dit manoeuvre doorzien. Het bleek een ideale etappe met enkel op & af en weinig vlakke stukken waar een eenzame aanvaller dus prima stand kon houden tegen een elitegroep in de achtervolging.
• In de Parijs Nice 2015 reed Thomas Voeckler met Anthony Delaplace vooruit. Het peleton wilde ze nog niet terughalen, wat de ontsnappers goed wisten. Ze lieten hun tempo dus zakken, het peleton deed hetzelfde, om dan plots te versnellen. De reactie van het peleton had de verwachtte vertraging waardoor ze slechts ternauwernood de ontsnappers konden terughalen.
• In de Giro 2009 moest Serge Pauwels wachten in etappe naar Faenza om onberijpelijke redenen die waren ingegeven door slechte communicatie en een gebrek aan durf om beslissingen te nemen.
• In de Tour 2006 lieten ze in dertiende etappe een goepje vooruit rijden waardoor Oscar Pereiro in het geel kwam. De topfavorieten hadden het echter niet zo goed ingeschat want het was slechts helemaal op het einde dat ze hem uit het geel konden rijden. Door de latere schorsing van Floyd Landis kon Oscar Pereiro uiteindelijk toch het geel mee naar huis nemen; dankzij een zeer goed gekozen ontsnapping.

Een paar voorbeelden maar van waar tactiek het verschil maakte. Tactisch nadenken over de volgende koers doe je samen, ploegleiding, ploegkapitein en renners. Het tactische steekspel begint in de aanloop naar de wedstrijd. Op de wedstrijddag is er dan de heel belangrijke tactische briefing waar samen de tactiek wordt bepaald. Het is essentieel om hier iedereen bij te betrekken en iedereen zijn mening ook te horen – een tactiek moet immers afgeklopt worden door iedereen zodat ze ook gesteund wordt door iedereen. In de wedstrijd, die onvoorspelbare opeenvolging van steeds weer veranderende situaties, moeten er dan snelle tactische beslissingen genomen worden, zoveel mogelijk in functie van het tactische plan. Hier is de rol van de ploegkapitein en de kopman essentieel, zij sturen de beslissingen in overleg met de ploegleiding. En na de wedstrijd, als de emoties wat bekoeld zijn, is het erg belangrijk om een goeie debriefing te doen en samen te kijken hoe een en ander verlopen is, waarom het zo gegaan is, en hoe het eventueel beter had gekund.

In de tweede aflevering over tactiek gaan we hier verder op in.